|
Białoruskie wybory i Tajemnice Wikileaks
Izrael Szamir
Część I Białoruskie wybory
Wikileaks ponownie udowodniła, że wyjawia dobrze
skrywane tajemnice. Nie jest to materiał na przykuwające uwagę nagłówki, lecz
ilustruje, jakie możliwości ma Departament Stanu USA, by organizować rozruchy w
spokojnym wschodnioeuropejskim kraju. Jako obserwator międzynarodowy na
grudniowych wyborach na Białorusi w roku 2010, byłem świadkiem zarówno
praworządności głosowania jak i skandalicznych rozruchów. Jest to opowieść o
Białorusi i o tym, w jaki sposób przy pomocy dolarów chciano obalić i
podporządkować sobie tę pokojową konstytucyjną republikę.
1. Wprowadzenie
Grudzień na Białorusi jest mroźny. Piękne północne
leśne nimfy ubrały się w grube luksusowe śnieżnobiałe płaszcze – jest za zimno
by kusić w stroju Ewy. Za miastem wzrok ginie w nieskończonej białej
przestrzeni, przerywanej jedynie nielicznymi domami i cerkwią. Puste drogi
ożywiają białe zające zeskakujące z oblodzonych poboczy i stada dzikich ptaków
lecących po pochmurnym niebie. O tej porze, w tym kraju wszystko jest białe, nie
darmo nosi piękną nazwę Białej Rusi.
Białorusini niewiele się różnią od swoich rosyjskich
sąsiadów, lecz mają własny charakter. Są rzetelni i opanowani, pojednawczy i
uporządkowani, posłuszni i wytrwali. Słabo zasiedlone białoruskie kresy były w
ciągu wieków polem konfliktów między Wschodem i Zachodem. W ostatniej wojnie
Białoruś straciła jedną trzecią mieszkańców, były to największe straty
poniesione spośród wszystkich krajów w Drugiej Wojnie Światowej. Stołeczny Mińsk
był całkowicie zniszczony przez Luftwaffe. Wtedy to, w jej puszczach i bagnach
ginęły wyborowe niemieckie dywizje SS. Obecnie Białorusini żyją w spokoju,
pośród śnieżnych zasp.
Po tej białej pustyni, Mińsk nieoczekiwanie jawi się,
jako cywilizowane miasto dla nowoczesnych ludzi. Został odbudowany w latach
1950, a ostatnio poddany gruntownej renowacji. Ulice są zadbane, i nie
zapomniano o ruchu pieszym. W przytulnych małych kawiarniach jarzą się kominki,
na każdym stole leżą angielskie gazety. O nadchodzącym Bożym Narodzeniu
przypomina wielka świąteczna choinka na głównym placu miasta, który
przekształcony został na lodowisko, gdzie cały dzień ślizgają się piękne młode
dziewczyny w białych spódnicach i czerwonych szalach, razem z elegancko ubranymi
chłopcami. Lodowisko jest otwarte i bezpłatne dla wszystkich, jak w Skandynawii.
Białoruś jest wschodnioeuropejskim odpowiednikiem niegdysiejszych
socjalistycznych państw skandynawskich; lecz, gdy Szwedzi i Duńczycy zajęli się
demontażem swoich socjalnych osiągnięć, Białoruś dotychczas opiera się
prywatyzacji.
Trudno tutaj znaleźć policjanta, najczęściej trafiają
się ci z drogówki. Nie ma oznak państwa policyjnego: brak jest tajemniczych
czarnych samochodów, nie ma niepokojącej ciszy, radzieckiego ponuractwa ani
poradzieckiego bałaganu. Młodzież jest elegancka, przyjazna i otwarta. Ulice są
zatłoczone, równe i czyste. Prezydent Białorusi, nazywany przez Departament
Stanu USA ostatnim dyktatorem Europy, chodzi swobodnie wśród ludzi.
Lecz co teraz oznacza być dyktatorem? Epitety nadawane
światowym przywódcom są zadziwiająco logiczne, lecz używane słowa zostały
przedefiniowane. Wydaje się, że aby zasłużyć na miano „dyktatora”, przywódca
powinien jedynie odrzucić rady Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW). Jeśli
przywódca nie zgadza się z NATO, to może zostać zakwalifikowany do otrzymania
tytułu „krwawego dyktatora”. Mówiono, że Castro jest „dyktatorem”. Mówiono też,
że Chavez jest „dyktatorem”. Teraz mówi się, że Ahmadinejad jest „krwawym
dyktatorem”. Długotrwałym i zdecydowanym sprzeciwianiem się imperialnej potędze
USA można w końcu zasłużyć na tytuł „tyrana”, którym wyróżniono Stalina i Mao.
Sama Białoruś została przez Departament stanu nazwana „państwem buntowniczym”.
Gdy ZSRR rozpadł się na łatwe do połknięcia kąski, jedynie maleńka Białoruś
postanowiła zachować radziecką flagę, radziecką armię, i socjalistyczny etos.
Białoruś nie porzuciła tak szybko, jak inne kraje, tego, co było dobre i trwałe
w radzieckim systemie. Gdy inne kraje ucierpiały z powodu narzuconej przez MFW
prywatyzacji, Białoruś wybrała powolną, ale pewną drogę inteligentnego
doskonalenia i odbudowy przemysłu i miast. W rezultacie Białoruś jest taka sama,
jak każde nowoczesne państwo na Wschodzie.
2. 19 grudnia 2010 roku
Byłem na Białorusi, aby obserwować wybory prezydenckie
i, prawdę mówiąc, spodziewałem się zainscenizowania jakichś zdarzeń mających na
celu zepsucie tego dnia. Wyniki wyborów nie wywoływały większych wątpliwości.
Naród był zadowolony z pełnego zatrudnienia i popierał rząd. Dobrze wiedział, co
się stało, gdy sąsiednie kraje przyjęły warunki MFW, i dlatego nie czuł
ideologicznej potrzeby podążania tą samą zwodniczą drogą. Jednakże, do
niektórych ludzi silniej przemawia dolar niż patriotyzm, i spodziewałem się ich
zobaczyć. Można zawsze liczyć na tłum prozachodniej bananowej młodzieży
protestującej przeciwko temu, kogo wybrała większość. Protestowali w Iranie po
wyborczym zwycięstwie Ahmadinejada. Protestowali w Palestynie, gdy wyborcy
oddali władzę Hamasowi. W roku 2005 doprowadzili do obalenia wyników
głosowania na sąsiedniej Ukrainie, i pomarańczowe gangi zdołały ukraść
prezydenturę na pięć długich lat. Jeśli nie zdołają przekonać ludzi za pomocą
dolarów, to po prostu doprowadzają do zamieszek i dochodzą do władzy siłą.
Przez cały dzień obserwowałem Białorusinów tłoczących
się przy urnach wyborczych. Rozmawiałem z wieloma z nich. Ich prezydent
Łukaszenko jest wschodnioeuropejskim Chavezem, który uparcie trzyma się
socjalizmu. Będąc przyjacielem Hugo Chaveza i Castro, kupuje ropę w Wenezueli i
w Rosji, robi interesy z Chinami, i stara się utrzymać dobre stosunki z
sąsiadami. Ludzie go znają, i wiedzą, czego od niego oczekiwać. Rzadko kto znał
nazwiska kandydatów opozycyjnych. W każdym punkcie wyborczym wisiały oficjalne
plakaty wyborcze, na których było nazwisko i fotografia każdego kandydata, lecz
ci całkiem nieznani politycy i ich optymistyczne slogany były narodowi obce.
Głosowanie było przejrzyste, jak wszelkie inne wybory w
Europie, i było na nich setki obserwatorów międzynarodowych; żaden z nich nie
zauważył jakichś nieprawidłowości. Każdej osobie zapewniono tajność głosowania,
oddawali swoje głosy bez obaw. Nawet najbardziej prozachodni analitycy, jak
Alexander Rahr z Niemiec, stwierdzili: Łukaszenko przeprowadził wybory przy
zdumiewającej popularności 80%. Podobne wyniki dały sondaże wśród wyborców
opuszczających lokale wyborcze.
Dopiero po tym, jak w wiadomościach podano sondaże
przeprowadzone wśród wyborców opuszczających lokale wyborcze, siły opozycyjne w
Mińsku, jakieś pięć tysięcy ludzi, zaczęły maszerować z głównego placu w
kierunku budynków rządowych. Marsz był pokojowy, i nie przyciągał wielu
policjantów. W rzeczywistości, było o wiele mniej przygotowanej policji niż w
przypadku podobnych marszów w Londynie lub Moskwie. Rząd oczekiwał zbiegowiska
na placu. Jednak nie oczekiwano, by odpowiednio ubrani ludzie zaczęli
szturmować budynek, w którym podliczano głosy. Tłum wykształconych i dobrze
ustawionych mińszczan rozbił okna i wyłamał drzwi, próbując siłą dostać się do
budynku. Dla wszystkich świadków było jasne, że zamieszki te na pewno nie były
spontaniczne, i że była to przemyślana próba zniszczenia kart do głosowania i
unieważnienia wyborów.
Przekazywana na żywo transmisja pokazująca buntowników
szturmujących budynek rządowy, zaszokowała republikę. Naród białoruski jest
przyzwyczajony do porządku i wymaga od ludzi działań uporządkowanych i
praworządnych. Dla władz nastąpił moment prawdy; niepraworządnym prowokacjom
trzeba było natychmiast przeciwstawić praworządną siłą. Policja spełniła swój
obowiązek, zastosowała siłę i powstrzymała buntowników. Lecz Białoruś to nie
Chiny, i nie był to plac Tien-An-Mien. Nie było to także Seattle ani Goteborg.
Nie było ofiar; całe zdarzenie można było porównać do zamieszek spowodowanych
przez kibiców piłkarskich, niezadowolonych z wyniku rozegranego meczu. Lecz
zdarzyła się rzecz haniebna; nagle, jak gdyby na jakiś znak, moi koledzy, moi
kumple dziennikarze zaczęli w centrum prasowym wysyłać histeryczne telegramy
opiewające straszny rozlew krwi spowodowany przez tajną policję ostatniego
dyktatora Europy. Dzięki Bogu, że Białorusini są zbyt spokojni by pójść na takie
ekscesy. Nawet opozycyjna partia komunistyczna uznała za właściwe wysłanie
policyjnych oddziałów prewencji. Zagrożenie wolnych wyborów oznacza zagrożenie
wolności każdego obywatela; jest to groźba podważająca demokrację.
Mój cyniczny przyjaciel, profesor miejscowego
uniwersytetu nie będący sympatykiem Łukaszenki (w jego opinii prezydent jest
gburem i kretynem), powiedział: opozycja miała zrobić dobre widowisko, aby
zasłużyć na wszystkie granty i subsydia jakie dostała. Dolary z Departamentu
Stanu, NED (Narodowej Fundacji Demokracji), od Sorosa i CIA, miały na celu
obalenie ostatniego socjalistycznego reżymu w Europie. Pieniądze te miały
pozwolić liderom opozycji zachować fason, do którego się przyzwyczajono, lecz
raz na jakiś czas oczekuje się, że pokażą prawdziwą krzepę.
Wikileaks ujawniła obecnie, w jaki sposób te nielegalne
pieniądze przepływają ze skarbców w USA do białoruskiej „opozycji”. W poufnej
depeszy 000732 z Wilna, z dnia
12 lipca 2005, amerykański dyplomata informuje Departament Stanu, że litewski
urząd celny zatrzymał białoruskiego pracownika USAID (Amerykańskiej Agencji do
Spraw Rozwoju Międzynarodowego) obwiniając go o przemyt pieniędzy. Kurierka
została aresztowana, ponieważ próbowała przejechać z Litwy na Białoruś z 25 000
dolarów. Ponadto, przyznała się, że podczas dwóch poprzednich podróży przemyciła
z Litwy ogółem 50 000 dolarów.
Dolary te są jedynie wierzchołkiem pieniężnej góry
lodowej, która płynie od podatników amerykańskich do opozycji na Białorusi.
Litewski urzędnik chwalił się, że rząd litewski „wykorzystuje różne osoby i
drogi do przesyłania pieniędzy do poszczególnych ugrupowań na Białorusi, łącznie
z dyplomatami”. Łukaszenko zawsze utrzymywał, że USA wydaje miliony dolarów na
obalenie rządu maleńkiej Białorusi. Przedstawiciele Zachodu automatycznie temu
zaprzeczają. Zachodnia prasa była oburzona: KRWAWY DYKTATOR WINI OPOZYCJĘ ZA
WTRĄCANIE SIĘ YANKESÓW. Dowód znajduje się w poufnej depeszy ambasady USA do
Departamentu Stanu. Nie da się temu zaprzeczyć.
Czarodziej Łukaszenko
Dlaczego USA musi płacić ludziom, by
przeciwstawiali się Łukaszence? Jaka tajemnica kryje się za popularnością
Łukaszenki? Został on wybrany demokratycznie w roku 1994, już po rozpadzie ZSRR.
W pewnym sensie, zdołał on przekształcić chaotyczny upadek w całkiem dobre
rozwiązanie. Zatrzymał prywatyzację, zapewnił wszystkim pełne zatrudnienie,
zmierzył się ze zorganizowaną przestępczością i ją pokonał; jednym słowem,
zabezpieczył porządek i utrzymał istniejące stosunki społeczne. Dla gości z
Zachodu, Białoruś jest raczej dobrze utrzymanym doskonale funkcjonującym małym
państwem wschodnioeuropejskim, nie różniącym się bardzo od swoich bałtyckich
sąsiadów. Lecz dla przybywających z Rosji lub Ukrainy, jej bezpośrednich
sąsiadów, jest cudownym, wyrosłym z poradzieckiej republiki ideałem państwa,
którym one także mogły się stać. Jak Białoruś, mogłyby mieć czyste ulice,
pełne zatrudnienie, sklepy sprzedające miejscowe produkty, policję nie
wymuszającą łapówek, emerytury dla starych ludzi, i równość ekonomiczną.
Łukaszenko powstrzymał te rodzaje prywatyzacji
forsowanej przez MFW, które zrujnowały sąsiadów Białorusi. W Rosji, kilku kolesi
byłego prezydenta Jelcyna, jak obecnie więziony miliarder Chodorkowski,
zagarnęli cały przemysł, kopalnie rudy żelaznej i tereny roponośne. Większość z
ukradzionego narodowi mienia sprzedali przedsiębiorstwom zachodnim, które
złupiły Wschód z pazernością nie mającą miejsca od czasów podboju Meksyku przez
Corteza. Zwykli Rosjanie stracili pracę, mieszkania, i zostali pozbawieni usług
socjalnych, natomiast superbogaci oligarchowie zaczęli kupować nieruchomości w
luksusowych dzielnicach Londynu i na Lazurowym Wybrzeżu, wielkie jachty i
drużyny piłkarskie. Dopiero prezydent Putin powstrzymał tę organizowaną pod
auspicjami MFW szaloną wyprzedaż zasobów, i ocalił Rosję, lecz nikt nigdy nie
zapomni koszmaru „szalonych lat dziewięćdziesiątych”.
Na obszarach poradzieckich wielkim problemem jest
zorganizowana przestępczość. W ostatnim miesiącu obywatele Rosji dowiedzieli się
o gangu, który narzucił swoje rządy na bogatym Kubaniu na południu Rosji, gwałty
i bezkarne morderstwa trwały latami, gangsterzy i policjanci
współuczestniczyli w zbrodniach i dzielili się łupami. Jednak na Białorusi nie
ma zorganizowanej przestępczości, nie ma tajnych struktur na podobieństwo mafii.
„Gangsterzy uciekli stąd w latach dziewięćdziesiątych”, powiedzieli mi tubylcy.
Na Białorusi policjanci nie biorą łapówek, czym dotychczas nie mogą się
pochwalić inne państwa poradzieckie. Łukaszenko osiągnął to przez
zagwarantowanie emerytowanym policjantom przyzwoitych emerytur, dobrze
przekraczających średnią, i przez bezlitosne zwalnianie ze służby skorumpowanych
policjantów.
Na Białorusi nie ma oligarchów. Socjalizm ograniczony
jest do większych pracodawców; własność prywatna i prywatny biznes są absolutnie
respektowane. Miejscowi biznesmeni mówili mi, że korupcja jest mała, o wiele
mniejsza niż w sąsiednich państwach. Jest wielu zamożnych ludzi, lecz brak
superbogaczy; na ulicach Mińska jest wiele pięknych samochodów. Ogromna
większość samochodów w Mińsku to nowoczesne ekonomiczne auta europejskie i
japońskie. Starych radzieckich samochodów praktycznie się nie spotyka.
Na Białorusi nie ma konfliktów na tle narodowym lub
religijnym. Kościoły katolickie i cerkwie prawosławne stoją na tych samych
placach; przed pojawieniem się wielokulturowości, w ciągu wielu wieków zbudowano
meczety i synagogi. Wschód był zawsze wielokulturowy: prawosławni chłopi,
katolicka szlachta, żydowscy kupcy i tatarscy żołnierze mieszkali razem na
Białorusi na długo przed XV wiekiem, kiedy to kraj ten stał się częścią
Wielkiego Księstwa Litewskiego, największego wtedy państwa w Europie. Oficjalnym
językiem Księstwa był język starobiałoruski. Białoruskie oddziały, razem z
polskimi rycerzami i smoleńskimi pułkami, 500 lat temu pobiły Krzyżaków na
polach Grunwaldu.
Przeciwnicy Łukaszenki próbowali zagrać kartą etniczną,
która okazała się tak skuteczna na Ukrainie i Litwie dla poróżnienia
tradycyjnych przyjaciół. Popierali białoruski nacjonalizm i stary język
białoruski, lecz obie te idee nie wypaliły. Romantyczna wizja opozycji -
odrodzenie narodowe Białorusinów - jest bardzo poetyczna, jak odrodzenie innych
mniejszości w Europie, lecz naród praktycznie nie chce za to walczyć.
Radziecki styl Łukaszenki w gospodarce pozwolił zachować
źródła produkcji miejscowej, i okazuje się, że obok wszędobylskich towarów
importowanych, podstawowe produkty są pochodzenia miejscowego. Białoruski ser,
mleko, chleb i warzywa są ekologiczne i rosyjscy goście zawsze kupują i wiozą do
domu tyle, ile mogą, smacznych, zdrowych i tanich produktów. Białoruski przemysł
także się zachował. Podczas gdy MFW, w gwałtownym procesie deindustrializacji,
wpędził sąsiadów do Trzeciego Świata, Białoruś wciąż wszystko produkuje, od
odbiorników telewizyjnych do traktorów, od olbrzymich ciężarówek do kostiumów
zaprojektowanych przez Yves Saint Laurena.
Na Białorusi nie ma partii politycznych. Nie ma tu
jednej wielkiej partii politycznej, jak w Rosji, ani dwupartyjnego systemu, jak
w USA. W ogóle nie ma tu partii politycznych. Partie nie są zakazane, lecz po
prostu nie powstały. Była to jedna z wielkich idei Simone Weil, francuskiej
filozofki marksistowskiej i przyjaciółki T.S. Eliota, chociaż ona zakazałaby
partii całkowicie.
Białoruś przedstawia sobą interesujący udany model
postępu ekonomicznego. Przypomniała światu, że mądry władca może uratować kraj.
Lekcja ta jest szczególnie na czasie, ponieważ MFW doprowadził wiele krajów do
bankructwa i niewypłacalności. Świat obecnie z dezaprobatą przypatruje się MFW i
innym międzynarodowym inwestorom. Monetaryzm zbankrutował. Agresja militarna, na
której polegał Bush, zawiodła. Żyjemy w erze pokryzysowej. Obecnie poszukiwane
są inne drogi rozwoju. Ludzie zaczynają pytać: czy nie ma lepszej drogi?
Białoruś udowodniła, że jest.
Jedno z głównych osiągnięć Białorusi polega na tym, że
obroniła się przed wielkimi międzynarodowymi korporacjami. Podczas 20 lat, w
ciągu których Zachód podporządkowywał sobie świat, maleńka Białoruś zdołała
zachować swoje aktywa. Jest to bardzo ważna lekcja dla wielu krajów. Białoruś
nie może pochwalić się żadnym Abramowiczem [rosyjski oligarcha], lecz kraj ten
jest prawdziwą ojczyzną dla milionów raczej zadowolonych zwykłych obywateli.
Ogromna większość narodu białoruskiego jest zadowolona
ze swego życia. Mają skromne zarobki porównywalne z sąsiednią Rosją, lecz nie ma
bezrobocia i nie obawiają się, że ich zakład pracy zostanie zamknięty. Ich
miasta są czyste, żywność tania, ogrzewanie i emerytury są dotowane, a
komunikacja działa dobrze. Nie są sługami Wall Street, banku Goldman Sachs,
Pentagonu, ani Panów Dyskursu. Swoim istnieniem zmuszają sąsiadów do zrobienia
rachunku sumienia, są żywym dowodem na to, że Związek Radziecki nie musiał
upaść, że socjalizm może działać dobrze, i że często działa lepiej od
kapitalizmu finansowego.
To właśnie dlatego źli ludzie chcą zniszczyć Białoruś.
Kraj jest odizolowany od Zachodu: Białorusinowi bardzo
trudno odwiedzić swego kuzyna w sąsiedniej Polsce lub Litwie, ponieważ UE nie da
mu wizy. Szczególnie wrogo usposobiona jest Polska. Panując kiedyś na Białorusi,
Polacy uważają siebie za uprawnionych do narzucania Wschodowi siłą zachodnich
porządków. Wizy są bardzo drogie dla miejscowych. Jedyne lotnisko międzynarodowe
jest praktycznie puste; jest bardzo mało lotów do i z Białorusi.
Stosunki z Rosją są dalekie od doskonałości. Rosyjscy
oligarchowie usiłowali wykupić białoruski majątek, przemysł i rurociągi.
Łukaszenko oparł się spekulantom z Nowego Jorku i Berlina, i nie ma zamiaru
oddać narodowych bogactw w ręce złodziei z Moskwy. Zaczęły się więc naciski na
Białoruś. Wiele można byłoby powiedzieć o ścisłym sojuszu z Rosją, lecz Białoruś
zdaje sobie sprawę, że gdzieś za szerokim rosyjskim uśmiechem, czai się kłamstwo
oligarchów. Im bardziej Rosja zdoła okiełznać zachłanność oligarchów, tym mniej
będzie podejrzeń, co do zamiarów cynicznego wykorzystania naturalnej bliskości i
chęci wzajemnego wspierania się obu narodów.
Obecnie, Łukaszenko prowadzi skomplikowaną grę z UE,
mówi się nawet o możliwości wejścia Białorusi do zjednoczonej Europy. Nie jest
to niemożliwe: ekonomicznie Białoruś jest w o wiele lepszej sytuacji niż
większość państw wschodnioeuropejskich będących członkami UE.
Białoruś ma przyjacielskie stosunki z Wenezuelą i Kubą,
z Chinami i Wietnamem. Jest krajem socjalistycznym, lecz ten socjalizm jest
łagodny, pozostawia wiele miejsca dla przedsiębiorczości prywatnej i wolności
osobistej. Białoruś znalazła sposób na zakonserwowanie i rozwój tych elementów
socjalizmu, w które gdzie indziej całkowicie zwątpiono na początku lat 1990. Nie
zważając na rozpacz MFW, socjalizm nieoczekiwanie rusza sprawnym chodem, w
nowych szatach i z nową nadzieją. Wspaniale, że Białoruś dała radę przejść linę
rozpiętą między wolnością i odpowiedzialnością, lawirując między rozpadem i
obcymi wpływami. Szczególnie ważna, a nawet gorzka, jest ta lekcja dla
sąsiedniej Rosji. Rosyjski analityk polityczny Sergiej Kara Murza powiedział, że
system białoruski mógłby posłużyć za wzorzec wskrzeszenia państwa
socjalistycznego.
Słowa te przypomniały mi historię meczetu Cristo de la
Luz. Legenda mówi, że koń króla Alfonsa VI wkraczającego do Toledo zatrzymał się
nagle i ukląkł przed ścianą meczetu; gdy odmurowano niszę, ukazał się krucyfiks
oświetlony lampką oliwną, która płonęła nieprzerwanie przez 373 lata
mauretańskiej okupacji. Był to wyraźny znak, że chrześcijaństwo niechybnie
powraca nawet po długich latach ciemności. Gdy już socjalizm ponownie zwycięży,
zwycięzcy odkryją jaśniejącą lampkę socjalizmu, wciąż palącą się na Białorusi.
|
